Oorzaken diabetes
Diabetes mellitus, vaak kortweg diabetes genoemd, is een chronische aandoening waarbij het lichaam de bloedsuikerspiegel niet meer goed kan reguleren. De oorzaken verschillen per type diabetes, maar in alle gevallen is er sprake van een probleem met het hormoon insuline, dat normaal gesproken zorgt voor het opnemen van glucose (suiker) uit het bloed in de lichaamscellen. Wanneer dit mechanisme verstoord is, blijft er te veel glucose in het bloed circuleren, wat op termijn schade aan organen en weefsels kan veroorzaken.
Type 1 diabetes is een auto-immuunziekte, waarbij het eigen immuunsysteem de insulineproducerende bètacellen in de alvleesklier (pancreas) aanvalt en vernietigt. Hierdoor wordt er nauwelijks of geen insuline meer aangemaakt. De precieze oorzaak van deze afweerreactie is nog niet volledig bekend, maar er is sterke aanwijzing dat genetische aanleg een rol speelt, mogelijk in combinatie met omgevingsfactoren zoals bepaalde virale infecties of blootstelling aan chemische stoffen. Type 1 diabetes ontstaat meestal op jonge leeftijd, maar kan ook op latere leeftijd optreden.
Type 2 diabetes is de meest voorkomende vorm van diabetes en ontwikkelt zich meestal geleidelijk. Bij dit type is er sprake van insulineresistentie, waarbij de lichaamscellen minder gevoelig worden voor insuline. Tegelijkertijd neemt ook de productie van insuline in de alvleesklier vaak af. Hierdoor kan het lichaam de bloedsuiker niet meer goed verwerken. Deze vorm van diabetes wordt sterk beïnvloed door leefstijlfactoren zoals overgewicht, ongezonde voeding, lichamelijke inactiviteit en roken. Ook erfelijke aanleg speelt een belangrijke rol, wat verklaart waarom type 2 diabetes vaker voorkomt in bepaalde families en bevolkingsgroepen. Hoewel het vaak op latere leeftijd ontstaat, neemt het aantal jongeren met type 2 diabetes toe door veranderende leefstijl patronen.
Zwangerschapsdiabetes ontstaat tijdens de zwangerschap, meestal in het tweede of derde trimester. Onder invloed van zwangerschapshormonen wordt het lichaam minder gevoelig voor insuline, wat leidt tot een tijdelijke vorm van insulineresistentie. In de meeste gevallen verdwijnt de diabetes na de bevalling, maar vrouwen die zwangerschapsdiabetes hebben gehad, lopen een verhoogd risico om later in hun leven type 2 diabetes te ontwikkelen. Overgewicht, leeftijd en een familiegeschiedenis van diabetes verhogen het risico op zwangerschapsdiabetes.
Er zijn daarnaast andere, minder voorkomende oorzaken van diabetes. Zo kunnen aandoeningen aan de alvleesklier, zoals pancreatitis of tumoren, de insulineproductie verstoren. Ook het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals corticosteroïden of sommige antipsychotica, kan de bloedsuiker negatief beïnvloeden. In zeldzame gevallen is diabetes het gevolg van genetische afwijkingen of hormonale stoornissen, zoals het syndroom van Cushing.